TÜRKİYE’DE İKLİMİ ETKİLEYEN
ETMENLER
- MATEMATİK KONUM
· Türkiye’de
güneyden kuzeye gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısının daralması nedeniyle
sıcaklık azalır.
· 21
Haziran tarihinde, güneş ışınları en büyük; 21 Aralık tarihinde ise en küçük
açıyla gelir.
·
Türkiye
Akdeniz İklimi kuşağında yer alır
·
Türkiye’nin
Orta Kuşakta olması nedeniyle
-
Batı
rüzgarları etkilidir
-
Cephe
yağışları görülür
-
Dört
mevsim belirgin yaşanır
·
Türkiye’de
dağların güney yamaçları bakı etkisinde kalır (sıcaktır)
· 30°
enlemlerindeki yüksek basıncın etkisinde kalması nedeniyle yazlar sıcak ve
kurak geçer
2.
YÜKSELTİ
Yükselti ile sıcaklık
sırasında ters orantı vardır. Yükseklere çıkıldıkça sıcaklık her 200 m de 1°C azalır. Yükselti ile
sıcaklık arasındaki ilişkiye örnekler verilebilir.
·
Türkiye’de
batıdan doğuya gidildikçe yükseltinin artması nedeniyle sıcaklık düşer
·
Doğu
Anadolu Bölgesi İç Anadolu Bölgesinden daha yüksek olması nedeniyle daha fazla
yağış alır
·
En
yüksek bölgenin Doğu Anadolu Bölgesi olması nedeniyle
-
Karın
yerde kalma süresi en uzundur.
-
Donlu
gün sayısı en fazladır
-
Meyvelerin
olgunlaşma süresi daha uzun sürer
-
Buğday,
arpa gibi ürünlerin hasatının en geç olduğu bölgedir.
Gerçek
Sıcaklık
Bir yerde yükseltiyi
dikkate alarak hesaplanan sıcaklıktır
İndirgenmiş
Sıcaklık
Bir yerin yükseltisini dikkate
almadan sıfır metre kabul ederek hesaplanan sıcaklıktır. İndirgenmiş sıcaklık
bulunurken yükselti 200’e bölünür, çıkan sonuç gerçek sıcaklık ile toplanır.
SORU
Yandaki
şekilde gösterilen A merkezinin deniz seviyesinde indirgenmiş sıcaklığı kaç °C?
A=2000=10°C
200
=10°+2°=12°C
SORU
|
Merkez
|
G.S
|
İ.S
|
|
X
|
|
|
|
Y
|
|
|
|
Z
|
|
12°
|
Yandaki tabloda gösterilen
merkezlerin yükseltilerini
büyükten küçüğe doğru sıralayınız.
X= 12°-2°=10°x200 m=2000 m
Y=12°-7°=5°x200 m=1000 m
Z=12°-9°=3°x200 m=600 m
X>Y>Z
NOT:
Türkiye’de yükseltinin
fazla olması nedeniyle gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark
fazladır. Farkın en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu, en az Marmara Bölgesi’dir.
3.
YER ŞEKİLLERİNİN UZANIŞ DOĞRULTUSU
Türkiye’de dağların
doğu-batı doğrultusunda uzanması nedeniyle Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde
dağlar denize paralel, Ege’de ise dik uzanır. Dağların denize paralel uzandığı
Akdeniz ve Karadeniz Bölgelerinde denizel iklimin iç kesimlere girememesi
nedeniyle kıyı ile iç kesim arasında farklı iklimler ortaya çıkar (iklim
farklılaşır). Ege’de ise denizel iklim iç kesimlere daha fazla girebilir.
Dağların denize paralel uzandığı yerlerde denizel iklimin iç kesimlere
girememesi nedeniyle Türkiye’de en fazla karasal iklim görülür.
Ayrıca Türkiye’de yer
şekillerinin kısa mesafelerde değişmesi (çeşitli) nedeniyle aynı anda bir yerde
farklı mevsim, iklim veya hava olayları görülür. Yer şekillerinin sade olduğu
yerlerde iklim çeşitliliği az olur (Güneydoğu, Konya Ovası).
4.
ETRAFINDAKİ DENİZLER (NEM)
Türkiye’nin etrafındaki
denizler iklimi ılımanlaştırır ve yağış miktarını arttırır. Nem oranının fazla
olduğu yerlerde havanın aşırı derecede ısınıp soğumaması nedeniyle sıcaklık
farkları az olur. Bu nedenle kimyasal çözülme yaygındır.
Nem oranının az olduğu
yerlerde ise sıcaklık farkları fazla olduğundan mekanik (fiziksel) çözülme
görülür. Türkiye’de sıcaklık farkının en az ve kimyasal çözülmenin en yaygın
olduğu yer Doğu Karadeniz’dir.
NOT:
Türkiye’de kıyı
kesimlerde nemin fazla olması nedeniyle sıcaklık farkı az, iç kesimlerde ise
fazladır (Nem dengedir).
5.
ETRAFINDAKİ KARALAR (KARASALLIK)
Türkiye’nin etrafındaki
kara kütleleri (karasallık) mevsimlere göre sıcaklığı etkiler. Kış mevsiminde Balkanlar
ve Asya’daki karasallığın etkisiyle soğuk hava kütleleri gelir. Yaz mevsiminde
ise Kuzey Afrika, Arabistan ve Basra Körfezi’nden gelen sıcak ve kuru hava
kütleleri Türkiye’yi etkisi altına alır.
6.
RÜZGARLAR
Türkiye’nin Kuzey
Yarımküre’de olması nedeniyle kuzeyden esen rüzgarlar sıcaklığı düşürür,
güneyden esen rüzgarlar arttırır. Yaz mevsiminde gündüz denizden esen rüzgar
serinletici etki yaratır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder